Paragraaf 8 Klimaat, Energie en Circulariteit | Wat hebben we gedaan?

De afgelopen jaren voelden we steeds sterker de urgentie om klimaatverandering tegen te gaan. Vanuit meerdere thematieken voerden we (indirecte) acties uit voor een verlaging van de CO2 uitstoot. Hieronder een opsomming wat we gedaan hebben op verschillende vlakken om klimaatverandering tegen te gaan. De doelen van een deel van deze beleidsvelden zijn ondergebracht in het strategisch beleidsprogramma Klimaat, Energie en Circulariteit als onderdeel van programmatisch werken.

1. Mobiliteit

We plaatsten 39 openbare laadpalen in Lingewaard.
Dit is de voortgang van fietsprojecten:

Voor het project Fietsvoorzieningen De Plak voerden we een aanvullende variantenstudie uitgevoerd naar aanleiding van reacties van omwonenden en stelden we een voorkeursvariant vast.
We herstartten de planvoorbereiding van de reconstructie van de Papenstraat, nadat dit project enkele jaren had stilgelegen.
We stelden een aangepast ontwerp op voor de aanpak van de rotonde Stadswal-Huismanstraat-Helmichstraat met behoud van de boom. De provincie en de omgeving keurden deze variant goed.
We werkten snelle fietsroute tussen Huissen en Arnhem niet verder uit omdat we dit in samenwerking met Arnhem en de GMR oppakken.
We verbreedden de fietsstroken op de rotondes van de Langstraat in Gendt in combinatie met groot onderhoudswerkzaamheden aan deze rotondes.

2. Wonen

We namen duurzaam bouwen en wonen op in de prestatieafspraken die we met de woningcorporaties maakten.
Voor de Woondeal 2.0 werkte de regio aan een 'circulaire impactladder'. Deze bleek nog niet goed toepasbaar in onze plannen. Wel verkenden we hoe we circulariteit konden meenemen in woningbouwplannen zoals bij de Sallandstraat in Haalderen of bij de bouw van scholen zoals de Vonkenmorgen in Gendt.
We stimuleerden natuur-inclusieve en klimaat-adaptieve ontwerpen voor nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. Bij de Sallandstraat in Haalderen kregen een bovengrondse waterberging en een voedselbosje een zichtbare plek. In de Zandsestraat in Bemmel richtten we de openbare ruimte zo in dat regenwater kon infiltreren. Daarnaast richtten we een grote groene zone in als natuurgebied voor de aanwezige steenuil.

3. Circulariteit

Uw raad stelde het geactualiseerde grondstoffenbeleid vast in de vergadering van oktober.
Voor de uitvoering van het grondstoffenbeleid agendeerden we een onderzoek bij de GMR naar de realisatie van een regionaal circulair ambachtscentrum.
We voerden gesprekken met bestuur van de gemeente Overbetuwe over de mogelijkheden voor een vergaande samenwerking bij de realisatie van een circulair ambachtscentrum.
Voor hoe we de afvalreductie en verbetering van de inzameling aanpakten, verwijzen we u naar programma 7 onder doel 3 .
We voerden eerste verkennende gesprekken met lokale afvalverwerkers/inzamelaars en overheidsgedomineerde partijen die zich bezighielden met afvalreductie en inzameling.
We legden de startnotitie circulariteit aan u voor in uw vergadering van februari. Hierin beschreven we onze aanpak richting een circulaire economie. Daarnaast startten we, als voorbereiding op het beleidskader, pilots om te onderzoeken hoe we circulariteit kunnen verweven in woningbouw- en GWW-plannen.

4. Klimaatadaptatie

We stelden een nieuwe regionale samenwerkingsagenda op voor de jaren 2024-2030 en vernieuwden de regionale website. Ook ontwikkelden we een integrale visie voor een groenblauw raamwerk voor de regio Rivierenland en voerden we het onderzoek ‘Grondwater en funderingsproblematiek’ uit.
Steenbreek Lingewaard boekte opnieuw succes met initiatieven zoals de tegeltaxi en de tuincoach. We verdiepten natuurzwembad Walburgen in Gendt zodat het ook in droge perioden beter toegankelijk blijft. Samen met het waterschap onderzochten we geschikte locaties voor het aanbrengen van stuwtjes om het water langer vast te houden in het gebied.
We voerden klimaatadaptieve maatregelen uit bij onder andere de projecten Hofsteestraat in Haalderen en Sandershof in Bemmel. Daar brachten we (gedeeltelijk) groene en waterdoorlatende bestrating aan.
We wisselden informatie uit met Platform Funderingsschade Lingewaard en bespraken verdere samenwerking in de regio met het KCAF. Daarnaast traden we op als penvoerder en kartrekker van het regionaal onderzoeksproject ‘Grondwater en funderingsproblematiek’ waaraan 13 gemeenten deelnamen.

5. Leefomgeving

Door knotwilgen om en om en biodivers te snoeien, voegden we meer biodiversiteit toe en behielden we bestaande natuur. Daarnaast plantten we diverse soorten in plantenvakken en breidden we het bomenareaal uit.
We plantten 388 boompjes in het geboortebos, bestaande uit acht verschillende soorten, om een gevarieerd bos te laten ontstaan. Daarnaast plaatsten we drie geboortebomen bij het ecopark in Gendt.
We overlegden met de provincie, Staatsbosbeheer en Park Lingezegen over het structurele beheer van het Zeegbos tussen Huissen en Arnhem. De provincie wilde enkele stappen zetten voordat verdere beslissingen volgenden, zoals het in kaart brengen van verbeteringen van de natuurkwaliteit en overleg hierover met ons voordat zij overgingen tot verkoop. In de toekomstvisie van Park Lingezegen gaf de parkorganisatie aan een rol te zien in de versterking en uitbreiding van het parkachtige landschap, waaronder het Zeegbos. Omdat de provincie eerst intern bepaalde zaken wilde uitzoeken, moesten we het overleg opnieuw opstarten.
Om een goed evenwicht tussen woningbouw en groen te waarborgen, startten we een omgevingsprogramma voor natuur, landschap en biodiversiteit. De eerste bijeenkomsten van de projectgroep en de gebiedstafel brachten, zowel intern als met stakeholders, concrete kansen en mogelijkheden in kaart voor het omgevingsprogramma. We verwerkten de verzamelde inzichten over de doelen van het omgevingsprogramma in een Plan van Aanpak, inclusief een participatieplan, dat we vaststelden.

6. Energietransitie

Algemeen

We hebben een strategisch beleidsprogramma klimaat, energie en circulariteit opgesteld om meer focus te geven aan de doelen die hierbij horen. Ook is er een subsidieregeling voor inwonersinitiatieven opgesteld.
We hebben een communicatieplan opgesteld voor het programma klimaat, energie en circulariteit zodat de verschillende initiatieven beter worden verbonden. Hiertoe behoort ook de campagne ‘Het Stroomt’, uitgewerkt voor het thema energietransitie.
In de Regionale Energie Strategie (RES) Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen werkten we samen met 16 andere gemeenten, 3 waterschappen en de provincie Gelderland aan de verrijking van RES 1.0: de RES 2024.

Energiebesparing:

We zetten Operatie Isolatie op, waarbij huiseigenaren die wonen in een huis met een lage WOZ-waarde en een niet goed geïsoleerd huis, subsidie en advies kregen om hun huis te isoleren. Hierdoor realiseerden we 59 isolatiemaatregelen.
We hielpen inwoners met een laag inkomen en een hoge energierekening via het Energiesteunproject vanuit SWL met advies en kleine bespaarmaatregelen. In totaal ondersteunden we 120 huishoudens.
Het (mobiele) Energieloket Lingewaard activeerden en adviseerden 500 inwoners over energiebesparing.
De ODRA controleerde bedrijven op het treffen van energiebesparende maatregelen en vonden daarbij geen grote afwijkingen.
Individuele ondernemers maakten geen gebruik van het zakelijk energieloket (REE) en de subsidie hiervoor.

Opwekken van duurzame energie:

De vergunningverlening van Caprice lag stil omdat de Raad van State deze zaak in 2025 verder behandeld.
We hebben een Energievisie A15/ Betuweroute uitgewerkt in samenspraak met inwoners en andere betrokkenen.
Zon op dak maakte onderdeel uit van de campagne Het Stroomt, maar kreeg geen prioriteit.
We hebben initiatiefnemers met plannen voor opwek van zonne-energie in de zoekzone en windenergie in de A15/Betuweroute begeleid.
Agropark III werd tijdelijk stopgezet vanwege netcongestie. NLGreenlabel was wel betrokken bij de voorbereiding, maar verdere certificering bleef uit omdat deze minder geschikt bleek voor een bedrijventerrein.
We stimuleerden en onderzochten nieuwe opwekmethodes zoals waterstof bij Brick Valley en Warmte uit Water samen met gemeente Arnhem, Alliander en Rijkswaterstaat voor de wijk Zilverkamp.
We voerden veel gesprekken met de regio, netbeheerder en buurgemeenten over een efficiënte inrichting van het energiesysteem, met aandacht voor het plaatsen van nieuwe transformatorhuisjes en integraal programmeren.

Warmtetransitie:

We lieten een integrale studie uitvoeren naar de technisch financiële haalbaarheid voor een collectieve aardgasvrije oplossing in de Zilverkamp. Uit de studie bleek dat een warmtenet op basis van aquathermie met de Nederrijn als bron haalbaar lijkt. Dit onderbouwen we in de vervolgfase. We stemden de studie en het aardgasvrij ready maken van de woningen intensief af met klankbordgroepen uit de wijk.
Samen met de themagroep Doornenburg Duurzaam onderzochten we de meest kansrijke route naar een aardgasvrij Doornenburg. Tijdens verschillende inwonersbijeenkomsten informeerden we bewoners over het proces en de uitkomsten. De conclusie was dat een collectief systeem niet haalbaar bleek.
We lieten een rapportage opstellen die inzicht geeft in de stand van zaken van de route naar energieneutraal NEXTgarden 2030. Hieruit bleek dat we goed op weg zijn naar dit doel en dat NEXTgarden zelfs energiepositief kan worden. De inzet is om een Energiehub te worden, ook voor levering van elektriciteit en warmte aan Agropark III en de gebouwde omgeving. De doelen uit de strategische visie en de toegekende Regiodeal dienden hierbij als leidraad.
We voerden gesprekken en maakten afspraken met diverse partijen over het vervolg van de samenwerkingsovereenkomst. Dit Leidde onder andere tot initiatieven als Be.Leef ontmoetingscentrum, inzet op een duurzame energiemix en verkenning van een energie-handelsplatform.
Lingewaard, Overbetuwe, Arnhem en Nijmegen werkten samen in het LOAN cluster om de volgende stappen te zetten komen in de haalbaarheid van een geothermiebron. De eerste studie toonde op grond van de aardlaagkenmerken positieve kansen.
De nieuwe, op handen zijnde “wet collectieve warmte”, biedt mogelijkheden om WNL door te ontwikkelen naar een integraal publiek warmtebedrijf dat ook aan consumenten mag leveren. Hiervoor zijn de eerste gesprekken gestart met de aandeelhouders.

7. Gemeente als goede voorbeeld

Gemeentewerf

We recycleden de werkkleding op de gemeentewerf.
We gebruikten Aspen als schonere brandstof voor kleine motorgereedschap zoals, bosmaaiers, bladblazers en motorzagen. We gebruikten ook elektrisch handgereedschap op accubasis.
We hebben een elektrische e-Crafter pick-up aangeschaft.
Al onze dieselvoertuigen rijden op HVO-100 brandstof (nog duurzamer dan HV0-20%) of elektrisch.

Gemeentehuis

We zorgden voor het gescheiden inzamelen en afvoeren van afval (gemeentehuis en gemeentewerf).
De papieren koffiebekers (voorheen 130.000 per jaar) zijn vervangen voor herbruikbare bekers.
We installeerden elektrische bediening bij 20 spoelunits in de toiletten van het gemeentehuis. Dit geeft een besparing op het verbruik (inleveren) van batterijen en maakt het minder storingsgevoelig.

Vastgoed en accommodaties

Bij (ver)nieuwbouw hanteren we als uitgangspunt realisatie van een energieneutraal gebouw voor de sporthal OBC Bemmel, de multifunctionele sportaccommodatie bij sportpark de Blauwenburcht Huissen en de multifunctionele sport- en cultuuraccommodatie bij sporthal de Notenboom Haalderen.
De verduurzaming van de gymzaal De Abacus stelden we uit in afwachting van het programma IHP Onderwijs. Ook de verduurzaming van de gymzaal aan de Van Wijkstraat stelden we uit tot het moment dat de school het Sterrenbos tijdelijk verhuist.
Vanuit een Design & Build-opdracht is het ontwerp van sporthal Bemmel af tot Uitvoeringsplan.
De uitbreiding en verduurzaming van SKC De Leemhof werd opgeleverd en feestelijk geopend.
We rondden de benodigde onderzoeken af en stelden een definitief ontwerp op voor de verduurzaming van sporthal Walburgen.
We gaven opdracht voor de start van d e benodigde onderzoeken voor de verduurzaming van het Ontmoetingscentrum Doornenburg.
We gaven opdracht voor de start van d e benodigde onderzoeken voor de verduurzaming van het Dorpshuis Angeren.

Openbare verlichting en groen
Openbare verlichting:
We lieten de verlichtingsarmaturen vervangen door een led-variant in:

de wijk Essenpas in Bemmel.

de Dorpstraat in Gendt: vervanging van de grondspots.

In de centra van Bemmel, Huissen, Gendt en Doornenburg is de ombouw van de hangende armaturen (aan lichtmasten en kabels) door leveringsproblemen nog niet uitgevoerd.

Openbaar groen:

We controleerden de kwaliteit van het openbaar groen via een gemeente brede schouw.
Wijk het Zand heeft een vergroening doorgemaakt, in nauwe samenwerking met de buurt. Verdere vergroening in deze wijk zal echter pas plaatsvinden wanneer de werkzaamheden aan de Gochsestraat zijn afgerond. Dit stelt ons in staat om de vergroening daar in één keer in een grotere klus uit te voeren, wat efficiënter is en een mooier resultaat oplevert.
We maaiden de bermen binnen de bebouwde kom twee tot drie keer per jaar met aandacht voor de uitzichthoeken, en buiten de bebouwde kom maaiden wij één keer per jaar om de biodiversiteit in bermen te verhogen en het natuurlijke evenwicht te herstellen. We lieten grassen in de brede bermen staan in de winter voor schuillocaties. Specifieke aandacht gaven we hierbij aan het behoud van insecten, bijen en vlinders.
We vergrootten de diversiteit in onze plantvakken en bomenareaal door verschillende soorten bomen en beplanting te planten. Dit helpt de monocultuur te doorbreken. Daarnaast kozen we voor plantensoorten met verschillende bloeiperiodes, zodat we gedurende het jaar verschillende insecten kunnen voorzien van voedsel en beschutting.
Waar mogelijk knotten we bomen om en om. Deze aanpak zorgt ervoor dat de bomen bijdragen aan de biodiversiteit, doordat ze verschillende leefomgevingen bieden voor diverse insecten en andere dieren.
In 2024 zijn er 388 boompjes aangeplant in het geboortebos, verdeeld over ongeveer 8 verschillende soorten, zodat er een gevarieerd bos kan ontstaan. Daarnaast zijn er 3 geboortebomen aangeplant bij het ecopark in Gendt.

Inkoop

We kochten elektriciteit voor eigen gebouwen en openbare verlichting lokaal en groen in samen met de regio.
Met de Groene Metropoolregio maakten we nog geen afspraken over duurzaam en circulair inkopen aan de hand van de circulaire impactladder. Dit was geen prioriteit voor de regio.